Sao Lại Gọi là “Ba Tàu” ???
.
Người Trung Hoa đã qua lại làm ăn, sinh sống và chung đụng với người Việt đã từ lâu đời, tùy theo từng thời kỳ lịch sử, hoàn cảnh tiếp xúc hoặc nguyên nhân di cư mà người Trung Hoa đã tự xưng về tên dân tộc của mình khác nhau, cũng như người Việt đã gọi họ theo các tên khác nhau.
Thường người Trung Hoa tự gọi mình là dân các triều đại mà họ cho rằng văn minh, tự hào hoặc cho rằng nó phổ biến và được người bản xứ biết rõ, hoặc đã biết từ lâu như “người Đường” (Thoòng dành), “người Thanh,” “người Bắc” (quốc). Người Hoa còn tự gọi họ theo quê quán: “người Quảng” (Quảng Đông), “người Tiều” (Tiều Châu / Triều Châu), “người Hẹ,” “người Khách,” “người Hải Nam...”
Người Việt còn có lệ gọi người Hoa là “người Ngô.” Lệ này bắt nguồn từ lịch sử thời Xuân Thu có “nước Ngô” và “nước Việt.” Điển hình là bản “Bình Ngô Đại Cáo” của Nguyễn Trãi vào thế kỷ 15 sau khi Bình Định Vương Lê Lợi đuổi được giặc nhà Minh.
Chữ phổ thông người Việt hay dùng là “người Tàu;” chữ “Chệt” hàm ý miệt thị; chữ “Các chú” nay không thông dụng nữa nhưng là đọc trại từ chữ “Khách trú” vì người Hoa không được nhìn nhận là cư dân mà chỉ là dân ở (tạm) trú mà thôi. Bản báo sau đây đưa ra nguồn gốc khác cho “Các chú” nhưng không có gì được xem là chính xác!
Theo Gia Định báo, đăng trong số 5, năm thứ 6, phát hành ngày 16 tháng 2 năm 1870: phần Tạp Vụ (một bài thuộc vào loại phiếm luận ngày nay):
Người bên Tàu thường gọi là người Trung Hoa nghĩa là “nước ở giữa” vì thuở xưa bên ấy có 18 nước chư hầu; chỗ Kinh thành Hoàng đế ở lại vô ở giữa các nước chư hầu nên gọi là Trung Hoa. Người bên Tàu thường kêu mình là “Đường nhơn” hay “Thanh nhơn,” nghĩa là người nhà Đường, người nhà Thanh. An nam ta kêu là Tàu, người bên Tàu, là vì khách thường đi tàu qua đây, lại dùng tàu chở đồ hàng hóa qua đây buôn bán; nên kêu là Tàu, hàng Tàu, đồ Tàu v..v…
Người Bắc thì kêu là Ngô, nghĩa là nước Ngô, có kẻ lại cắt nghĩa rằng vì bởi nó hay xưng mình là Ngô (Ngộ ?) nghĩa là tôi.
Kêu “Các chú” là bởi người Minh hương mà ra; mẹ An nam cha Khách nên nhìn người Tàu là anh em, bằng không thì cũng là người đồng châu với cha mình, nên mới kêu là “Các chú” nghĩa là anh em với cha mình. Sau lần lần người ta bắt chước mà kêu bậy theo làm vậy.
Còn kêu là “Chệt” là tại tiếng Triều Châu kêu tiếng “Chệt” nghĩa là “Chú.” Người bên Tàu hay giữ phép, cũng như An nam ta, thấy người ta tuổi đáng cậu, cô, chú, bác thì kêu tâng là chú là cậu v..v… Người An nam ta nghe vậy vịn theo mà kêu các ảnh là “Chệt”…
(Wikipedia Tiếng Việt)
Vậy là “Các chú” qua đây bằng Tàu nên ông cha ta gọi là người Tàu. Do “Các chú” đổ bộ bằng 3 con tàu nên cha ông ta gọi là “Ba Tàu” (?) Ngộ hén, giả như “Các chú” qua đây nhiều hơn 3 con tàu thì sao? Thì ta lại có các tên: Bốn Tàu, Tám Tàu, Mười Tàu… chứ sao! Thực tế không tếu như thế vì ngay chính các tác giả Wikipedia cũng thừa nhận “người Tàu” là tên gọi vô căn cứ (!) Vậy thì “căn cứ” ở đâu thì mới có chữ “Tàu” này? Tôi lục (lọi) tiếp thì thấy trong mục “Chuyện Đông Chuyện Tây” của tạp chí Kiến thức Ngày nay, học giả An Chi có đưa ra giải thích như ri:
Hỏi: Tại sao người Việt Nam gọi người Trung Hoa là “Tàu”?
Đáp: Đã có nhiều người liên hệ tên gọi này với từ tàu trong tàu bè. Xin chép Huỳnh Tịnh Paulus Của làm dẫn chứng:
“Người An Nam thấy tàu khách qua lại nhiều, lấy đó mà gọi là nước Tàu, người Tàu. (Nhưng) Có nhiều tìm tòi hơn là ý kiến của Vương Duy Trinh cho rằng ‘Tàu‘ là biến thể ngữ âm của ‘Tào,’ là tiếng mà từ đời Tam Quốc, người Việt đã dùng để gọi nước Ngụy của Tào Tháo. Nhưng (theo An Chi) nước ta, lúc bấy giờ là quận Giao Chỉ và một phần quận Cửu Chân lại thuộc về Đông Ngô chứ không thuộc về Bắc Ngụy (Chính vì thế mà bấy giờ người Việt đã gọi người Trung Hoa là người Ngô…) cho nên cách giải thích của Vương Duy Trinh xem ra vẫn chưa thỏa đáng. Vả lại, tại sao người ta không gọi thẳng bằng tên nước Ngụy mà phải dùng họ ‘Tào’ để gọi? Chúng tôi (An Chi) cho rằng ‘Tàu‘ là âm cổ Hán Việt của từ ghi bằng 曹 mà âm Hán Việt hiện đại là ‘Tào,’ có nghĩa là ‘Quan.’ Trong thời kỳ Bắc thuộc, nói chung quan cai trị là người Trung Hoa cho nên dân chúng đã quan niệm rằng người Trung Hoa là tàu, nghĩa là quan. Nếu cho rằng đây là một nếp nghĩ vô lý thì xin nhớ lại chuyện đã xảy ra hồi tháng 8, tháng 9 năm 1945 tại Sài Gòn: dân Việt đã đánh bất cứ người Pháp nào mà họ gặp ngoài đường vì hễ là người Pháp thì đều là ‘thực dân.’ Do quan niệm trên mà về sau tất cả mọi người Trung Hoa dù không làm quan cũng được ‘vinh dự’ gọi là Tàu.”
Chữ “Ba” ý rằng nhiều không đếm được hoặc không muốn đếm, ví dụ như ta hay nói:
– Nấu ba hột gạo (ba không có nghĩa là chỉ nấu đúng ba hột, ai ăn ai nhịn).
– Thằng ấy ba hoa: nhiều chuyện.
– Nhậu ba sợi: nhậu lai rai.
– Thằng này ba trợn…
“Ba Tàu” có thể dùng để chỉ người Tàu khi ấy đi rất nhiều tàu qua mà không đếm được hoặc không muốn đếm. Tuy nhiên khi dùng từ “Ba,” có hàm ý coi thường, không quan tâm. Do đó dùng từ “Ba Tàu” để chỉ người Hoa còn có hàm ý coi thường.
Khuyết danh
Trần Văn Giang (Sưu tầm)